Teken

Wat zijn teken?

Teken behoren tot de geleedpotige parasieten, meer bepaald tot de spinachtigen. De populatie teken is streekgebonden en kan elk jaar erg variëren. De teek leeft in de bossen en graslanden. Van zodra de temperatuur buiten boven de 10°C komt, treedt de teek in actie. Teken kunnen niet vliegen of springen, dus wachten ze in de lage begroeiing of op grashalmen tot een gastheer (gewervelde dieren en de mens) passeert. De teek baseert zich hierbij vooral op lichaamswarmte, maar ook op geur. De teek valt op de huid en kan zich daar vast bijten of de teek kan ook verder kruipen naar de huidplooien en zich daar nestelen. Hier zuigt de teek zich vol bloed gedurende 3 tot 8 dagen en laat zich dan terug vallen. Dit bloed hebben teken nodig om zich voort te planten.

De levenscyclus van de teek

Uit de eitjes komen larven, die worden na een eerste bloedmaaltijd nimfen. Larven kunnen nog geen ziekten verspreiden, dit is wel een feit bij nimfen en volwassen teken. Na een tweede bloedmaaltijd worden deze nimfen volwassen teken, mannetjes of vrouwtjes. Vrouwtjes gaan na hun derde bloedmaaltijd op zoek naar een mannetje om te paren. Nadien legt zij een enorme hoeveelheid eitjes (honderden tot duizenden) en dan sterft ze. De larven die nu uit de eitjes komen, kunnen nog verhongeren, vandaar ook de grote hoeveelheid eitjes die gelegd worden. Vanaf de nimfen is dood door verhongering heel klein. Het energieverbruik bij nimfen en teken is namelijk zo miniem dat ze 1 tot 7 jaar verder kunnen met één maaltijd.

Tekenbeet

Bij een tekenbeet boort de teek zijn snuit door de huid van de gastheer. Hierbij spuwt de teek speeksel in de huid. Dit speeksel bevat stoffen die de huid plaatselijk verdoven en stoffen die ervoor zorgen dat het bloed niet stolt. Een tekenbeet is dus pijnloos en kunnen na enkele uren jeuk veroorzaken. Een tekenbeet is echter niet altijd onschuldig. De teek kan besmet zijn met bacteriën en virussen. Als een teek lang genoeg kan bijten, vanaf 12 tot 24u, kunnen deze bacteriën en/of virussen overgaan op de mens en deze ziek maken.                 De voornaamste zijn:

• Borellia burgdorferi veroorzaakt de Ziekte van Lyme. Deze komt ook in onze streken voor.
• Flavivirussen kunnen tekenencefalitis veroorzaken (hier zijn vaccins voor op de markt). Dit is belangrijk bij een vakantie naar Centraal- of Zuid-Europa (Tick-borne encephalitis (TBE) of Frühsommer Meningo-enzephalitis (FSME) of de minder courante Russian Spring Summer Encephalitis (RSSE)). Start de vaccinatie tijdig voor vertrek, dit is minstens 1 maand voor vertrek, of 14 dagen in de versnelde procedure.
• African Tickfever komt voor in Zuidelijk Afrika.

Bij iets meer dan drie kwart van de beten ontstaat een zogenaamde erythema migrans. Dit is een rode ringvormige uitslag, groter dan 5cm. Nu moet zo snel mogelijk een arts geraadpleegd worden. De roodverkleuring treedt echter niet altijd op.  Men moet dus steeds bedacht zijn op de symptomen van de lymeziekte. Dit zijn griepachtige symptomen zoals hoofdpijn, keelpijn, vermoeidheid en koorts. Deze symptomen kunnen vanzelf weer verdwijnen. Indien niet tijdig een behandeling kan worden gestart, kan de ziekte van Lyme zich verder zetten op de spieren, gewrichten, zenuwstelsel en hart. De voornaamste boodschap blijft tekenbeten voorkomen. Als je dan toch een tekenbeet zou hebben, verwijder de teek dan zo snel mogelijk!

Tekenbeet verwijderen

• Gebruik geen producten zoals alcohol, ether, olie,... Hier schrikken teken van en spuiten hun speeksel in de huid met hogere kans op infectie of besmetting met ziektekiemen.
• Druk de teek niet plat of verbrandt ze niet.
• Gebruik een speciale tekenverwijderaar of pincet met fijne punt zodat de teek niet beschadigd wordt. Verwijder de teek met een rustige vloeiende beweging, draaien hoeft niet.
• Ontsmet de huid ter hoogte van de tekenbeet
• Noteer de datum van de tekenbeet en de plaats van de tekenbeet op het lichaam
• Meld de tekenbeet op "tekennet.wiv-isp.be"
• Controleer de huid in de dagen na de tekenbeet
• Contacteer een arts indien je de erythema migrans waarneemt of indien je griepachtige symptomen ondervindt in de dagen na de tekenbeet.

Preventie

• Blijf zoveel mogelijk op paden en vermijd contact met struikgewas en hoog gras.
• Draag gesloten schoenen en kledij die de huid zoveel mogelijk bedekt (broekspijpen in kousen, lange mouwen, ...).
• Draag lichtgekleurde kledij, zo zie je een teek beter.
• Gebruik een insecten-werend middel met bijvoorbeeld DEET, of het meer effectieve IR3535 op de blote huid. Nadeel van deze producten is dat het enkel werkzaam is op de plaats die behandelt is met het product en de werking is ook tijdelijk. Regelmatig en volledig de huid behandelen is nodig.

Geen enkele maatregel is 100% waterdicht. Controle op teken na in de natuur te zijn geweest blijft noodzakelijk. Let hierbij op bruine of zwarte kleine vlekjes of stipjes. Teken zijn heel klein en kruipen over je huid, onder je kleren. Vraag hulp bij je controle of gebruik een spiegel. Vergeet zeker niet je hoofd, haarlijn, achter oren, oksels, navel, lies, bilnaad, knieholtes en tussen de tenen.

Bron:

• Instituut voor Tropische Geneeskunde
  
• Tekennet
• www.tekenbeten.be