Luizen, een netelige kwestie...

De hoofdluis, ook Pediculus humanus capitis genoemd, wordt als een echte plaag gezien. De gastheer van dit vervelende kriebelbeestje is enkel de mens! 

Luizen bij de mens zijn niet afkomstig van huisdieren.

Van neet tot luis

Een neet lijkt op een rijstkorrel, maar dan veel kleiner. Het is slecht 1mm groot en is wit/geel van kleur, met daarin eventueel een meer donkere kern (afhankelijk van het pigment van de luis). Neten kunnen verward worden met hoofdschilfers, het verschil is dat schilfers los op de hoofdhuid liggen terwijl de neten hardnekkig aan de haarschacht kleven. Een neet blijft vastgekleefd aan het haar, ook na het uitkomen van de nimfen (luizenlarven). Dan blijft het lege omhulsel (dit is wit gekleurd) aan het haar vastzitten.

Een nimf is een jonge luis of larve die na 7-8 dagen de neet verlaat. Reeds na 7 tot 10 dagen, en drie keer vervellen, is de nimf een volwassen luis, dan wordt duidelijk of het om een mannetje of vrouwtje gaat. Het mannetje is iets kleiner dan het vrouwtje. Ze worden 2 tot 4mm groot. Een luis heeft 6 pootjes met haakjes om zicht vast te hechten op de hoofdhuid.

Het is het mannetje dat meteen een vrouwtje opzoekt voor een bevruchting. Een volwassen vrouwelijke luis legt tot 8 neten per dag en dit gedurende 10 dagen (80 tot 100 neten in haar ganse leven). Een luis heeft continu warmte en menselijk bloed nodig. Na 48u gescheiden te zijn van de menselijke hoofdhuid sterft de luis door uitdroging. Een luis kan tot 30 dagen leven.

Luizenbesmetting

Wanneer een luis op het lichaam terecht komt, kruipt deze instinctief naar de hoofdhuid. Ze heeft als het ware een inwendig kompas waardoor ze weet waar ze naartoe moet. Pas daar begint ze zich te voeden. De favoriete plaats waar de luis vertoeft is een schone en gezonde hoofdhuid, en daar vooral de donkerste en meest warme en vochtige plaatsjes, zoals in de nek en achter de oren. Bij personen die een pet of zonnehoedje opzetten (bv. kinderen op kamp, speelplein,...) kunnen de luizen zich ook op de kruin van het hoofd bevinden.

In het begin is de luis zandkleurig/grijs, maar wordt donkerder rood/bruin naarmate er meer bloed opgezogen wordt. Dit voeden met menselijk bloed gebeurt door kleine gaatjes in de hoofdhuid te bijten, dit tot wel 6 keer per dag. Deze irritatie veroorzaakt de hevige jeuk die met een luizenbesmetting gepaard gaat. De jeuk kan tot twee weken aanhouden. Opgelet, een luizenbesmetting gaat niet altijd gepaard met jeuk! Regelmatig controleren blijft de boodschap! Een luizenbesmetting op zich is geen bedreiging voor de gezondheid. Men moet echter wel rekening houden met krabletsels door de hevige jeuk. Deze kunnen infecteren en zo complicaties veroorzaken.

Luizen kunnen niet springen of vliegen. Ze kunnen enkel kruipen en ze kunnen daarbij een snelheid van 30cm per minuut afleggen. Een luis bereikt een andere gastheer voornamelijk door direct contact tussen twee hoofden (let dus ook op bij selfies!) en worden hierbij geholpen door de elektrostatisch aantrekkingskracht die tussen haren kan aanwezig zijn. Een onrechtstreekse besmetting kan eventueel gebeuren door contact met een besmette hoed, muts, pet, sjaal, jas, (hoofd-)kussen, (auto-)zetel, knuffels, haarborstels,... Deze vorm van overdracht is heel klein, maar gemeenschappelijk gebruik van handdoeken en kammen is af te raden.

Detecteren 

Opsporen van luizen gebeurt bij voorkeur op nat druppend haar. Dit zorgt voor een verminderde beweeglijkheid van de luizen. Water gaat de luizen niet wegspoelen (geen gevaar voor besmetting in bad, douche of zwembad), het zorgt er voor dat de luizen zich juist meer aan de haren gaan vastklampen. Men verdeelt het haar in vier segmenten die men één voor één nakijkt, liefst te starten van aan de nek en zo naar het voorhoofd toe gaan. Het nakijken van het haar gebeurt best met behulp van een luizenkam waarbij men elke haarlok van aan de hoofdhuid tot de punt door kamt. Tussendoor de kam steeds reinigen boven een witte doek of keukenpapier. Kammen en borstels die in contact zijn geweest met luizen, worden wel het best gereinigd in warm water (minimaal 60° gedurende vijf minuten).

Breng de onmiddellijke leefomgeving van het kind op de hoogte. Zo wordt vermeden dat de luizen zich verder verspreiden. Dit gebeurt gemakkelijk waar kinderen samen zijn (kinderopvang, school, jeugdbeweging, speelplein,...). Een kind met luizen hoeft niet uitgesloten te worden van school, de zwemles of andere activiteiten. Luizen zijn onschuldige beestjes. Het oplopen en overdragen ervan gebeurt meestal reeds één tot twee weken voor je vaststelt dat je kind luizen heeft.

Behandelen

Start de behandeling zodra je hoofdluizen vindt. Het is belangrijk dat alle besmette personen tegelijk een behandeling starten, anders is er telkens opnieuw een besmetting mogelijk.

De eerste keuze behandeling is de natkammethode: heel intensief, maar wel heel effectief.

• Breng een conditioner rijkelijk aan op het volledige haar en spoel dit niet uit.
• Ontwar eerst het haar met een gewone kam.
• Kam nadien zorgvuldig met een luizenkam om zo luizen te verwijderen.

Herhaal het kammen gedurende minstens twee weken om de twee dagen, tot geen enkele luis meer wordt gevonden. Er kan ook gebruik gemaakt worden van een netenkam. Dit is een luizenkam met langere en gegroefde metalen tandjes. Door hiermee het haar te kammen worden hardnekkig klevende neten verscheurd en zal de aanwezige nimf uitdrogen. Neten kunnen ook één voor één verwijderd worden m.b.v. vingernagels. Vergeet deze nadien niet te reinigen.

De tweede keuze is een behandeling met een speciale lotion of shampoo. Een gewone shampoo doet namelijk niets aan een luizenbesmetting. Elke behandeling moet na een week herhaald worden. Gebruik hiervoor steeds hetzelfde product. Nadien controleer je nog zeker 14 dagen de hoofdhuid om zeker luizenvrij te zijn. Indien je tijdens die nacontroles nog luizen aantreft, start dan de behandeling volledig opnieuw met een ander product. Hierbij is ook nog een luizenkam nodig en controleer best 2 tot 3 keer per week de hoofdhuid. Een behandeling met een speciale hoofdlotion heeft alleen zin als er al een besmetting is, niet als preventiemaatregel.

• Er bestaan shampoos en lotions op basis van insecticiden die luizen en neten doden. Het gebruik van deze luizen dodende producten wordt evenwel afgeraden bij jonge kinderen, zwangere vrouwen en moeders die borstvoeding geven. Gebruik ze ook niet als je astma hebt. De producten zijn namelijk giftig en ontvlambaar, ze kunnen de hoofdhuid nog meer irriteren. Het grootste nadeel van deze producten is de toenemende resistentie die de luizen tegen deze insecticiden ontwikkelen.
• Dimethicone (bv. Silikom) legt een soort laagje rond de luizen, waardoor ze verstikken. Deze methode is voldoende doeltreffend. Behandeling moet minstens 1uur duren, maar het product mag ook tot 8u (een ganse nacht) op het haar blijven. Een belangrijk nadeel is evenwel dat er nevenwerkingen kunnen optreden: schilfering van de hoofdhuid, alsook jeuk en irritatie rond de ogen. Het product is ontvlambaar.

Bij een behandeling met producten die ontvlambaar zijn, moet je voorzichtig zijn en de behandeling in goed verluchte kamer uitvoeren. Er wordt ook aangeraden om geen warmtebron zoals een haardroger te gebruiken om de haren te drogen. De haren kunnen gewoon aan de lucht drogen.

Nu zijn er ook producten op de markt die een behandelende en preventieve werking hebben:

• Een shampoo of lotion op basis van oligodecenedeolie (bv. Elimax) die luizen en neten doen verstikken. Hierbij lossen ze ook de waslaag rond hun lichaam op waardoor ze uitdrogen en verschrompelen. De fabrikant heeft hier nog een Lice-Protecting-Factor (LPF) aan toegevoegd. Deze LPF neutraliseert de elektrostatische lading van het haar, heeft een luisafstotende geur en maakt het haar ongeschikt om nieuwe neten aan te kleven. De bescherming duurt tot 72u. Elimax heeft ook een nabehandelingsshampoo op de markt gebracht. Die gaat de jeukende geïrriteerde hoofdhuid kalmeren, olieresten van de behandelende lotion worden makkelijker verwijderd en deze bevat ook de LPF.

• Een shampoo op basis van olijfolie in zeepvorm (bv. Inex) waar tea tree olie is aan toegevoegd. Speciaal hierbij is de tea tree die aanwezig is in de vorm van micro-capsules. Er is geen irritatie van de hoofdhuid en de microcapsules worden tot 14 dagen na gebruik vrijgegeven en zo tot 14 dagen een preventieve werking verzorgen.

Het verschil tussen een lotion en een shampoo: een lotion is sterker en heeft als voordeel dat je je eigen shampoo nadien kan gebruiken. De shampoo heeft als voordeel dat het om een alles-in-één formule gaat en gebruiksvriendelijker is.

Kleine hulpjes die de kans op een luizenbesmetting verminderen, maar niet volledig kunnen voorkomen:

• Gebruik Lavendel abrialis olie, waarvan je een druppeltje achter de oren aanbrengt. Je kan ook een paar druppels in de shampoo mengen en daarmee het haar wassen.
• Na het wassen een conditioner aanbrengen, dit maakt het haar zwaarder en vermindert de elektrostatisch aantrekking met andere haren.

Bron: KULeuven, IXX Pharma, Sanofi, Kind en Gezin

Surf naar onze webshop voor meer producten: www.apotheekteirlinck.be